01.12.2021
Fizjoterapia w zespole cieśni kanału nadgarstka
Zespół cieśni nadgarstka jest chorobą zawodową i dotyka głównie osób pracujących przy komputerze lub kasjerki. Często powstaje też w następstwie takich chorób jak niedoczynność tarczycy, cukrzyca, reumatoidalne zapalenie stawów lub u osób dializowanych czy kobiet w ciąży. Uczucie mrowienia, drętwienia z zaburzeniami czucia lub czuciem opacznym dłoni, są głównymi objawami zespołu cieśni nadgarstka. Pojawiają się głównie nocą, wybudzając pacjenta. Ruchy ręką niwelują te dolegliwości. Występują również problemy przy wykonywaniu porannych czynności. Z czasem dolegliwości pojawiają się również w ciągu dnia, np. w trakcie pisania na klawiaturze komputera. Uczucie sztywności oraz obrzęk ręki uniemożliwiają wykonywanie ruchów precyzyjnych, a osłabienie mięśni przyczynia się do trudności w utrzymaniu przedmiotów i ich wypadanie. Kolejnym etapem po zaniku mięśni i niedowładach, jest ból rozszerzający się na ramię i przedramię.
Zdiagnozowanie zespołu cieśni kanału nadgarstka, poprzedzone jest serią krótkich testów (m.in. uciskowy, opaski pneumatycznej, napięciowy, farmakologiczny, czucia bólu, rozdzielczości czucia czy widzenia dotykowego) oraz badaniami dodatkowymi (EMG, USG, RTG, MRI).
test Tinnela test opaski test Phalena test Phalena odwrócony
Wybór metody leczenia zależy od stopnia zaawansowania choroby. U pacjentów z niewielkim nasileniem objawów lub występującymi z przerwami, stosuje się leczenie zachowawcze. Dotyczy to również kobiet w ciąży, ponieważ objawy ustępują samoistnie w krótkim czasie po porodzie. Jeśli występują choroby współistniejące, to skupia się przede wszystkim na ich leczeniu. Leczenie zachowawcze polega na podaniu zastrzyków ze sterydami lub założeniu szyny unieruchamiającej nadgarstek. Stosuje się ją w nocy oraz w czasie spoczynku w ciągu dnia, aczkolwiek najlepsze efekty przynosi noszenie jej przez cały dzień. Coraz częściej szynę wspomaga się tapingiem medycznym. Jest on wygodniejszy dla pacjenta.
Rehabilitacja ruchowa-kinezyterapia
-masaż funkcyjny-opracowanie przyczepów zginaczy przedramienia oraz rozluźnienie napięcia w okolicy kanału nadgarstka,
-ćwiczenia na ślizg w pochewkach ścięgnistych-pacjent zaciska rękę w pięść, po czym prostuje palce oraz rękę w nadgarstku i odwraca ją do góry. Powtarzamy ćwiczenie 5-10 razy dziennie.
-taping medyczny- naklejenie taśm powodując zmniejszenie ciśnienia wewnątrz kanału nadgarstka. W zależności od okresu choroby, są różne sposoby nakładania taśm. Działają one stabilizująco i rozluźniająco oraz poprawiają ukrwienie.
-neuromobilizacja- stosowana zarówno w terapii zachowawczej jak i pooperacyjnej. Przeciwwskazaniami są: gorączka, uszkodzenia układu nerwowego, stany zapalne, infekcje, nowotwory kręgosłupa i układu nerwowego, ból narastający w spoczynku. Efektem jest poprawa ukrwienia tkanki nerwowej, zmniejszenie bólu, przywrócenie prawidłowego funkcjonowania komórek nerwowych oraz prawidłowej neuromechaniki. Można ją wykonać na kilka sposobów:
-pacjent leży na plecach, obniża łopatkę i zgina szyję w bok, a następnie odwodzi rękę w stawie ramiennym i zgina ją w stawie łokciowym rozluźniając nadgarstek i palce.
-prostowanie stawu łokciowego.
-stabilizujemy i utrzymujemy zgięty staw łokciowy, wykonując jednocześnie ruchy nadgarstka.
-automobilizacja- pacjent dotyka ściany wewnętrzną stroną dłoni, nadgarstek wyprostowany, przedramię odwrócone, a ramię w rotacji zewnętrznej. Lekko zgina rękę w łokciu, jednocześnie pochylając głowę przeciwnie do ściany. Ćwiczenie wykonuje się przez 5 sekund w seriach 3-5 po 10 powtórzeń w każdej.
-rozluźnienie mięśniowo powięziowe- bierne rozciąganie tkanek. Używa się w tym przypadku niewielkiej siły, toteż jest w pełni bezpieczne.
-ćwiczenia izometryczne- wzmacniają siłę mięśni i zapobiegają ich zanikowi, a polegają na napinaniu mięśni nadgarstka bez wykonywania ruchu w stawie.
-ćwiczenia w odciążeniu-zginanie i prostowanie oraz odwodzenie i przywodzenie palców wodzie lub systemie bloczkowo-ciężarkowym w przypadku pacjentów nie mogących pokonać ciężaru własnej ręki.
-ćwiczenia czynne wolne- zginanie prostowanie oraz odwodzenie i przywodzenie palców z użyciem sprężyny, bandaża lub piłeczki tenisowej. Pozwalają zwiększyć siłę mięśniową i poprawiają koordynację ruchową.
-ćwiczenia oporowe- ćwiczenia czynne wolne, ale z dodatkowym oporem zewnętrznym. Poprawiają wytrzymałość ćwiczonych grup mięśni.
Fizjoterapia po leczeniu operacyjnym
Fizjoterapię rozpoczyna się od razu po zabiegu, zwłaszcza jeśli u pacjenta wystąpiła sztywność, przeczulica lub obrzęk. Pierwsze ćwiczenia to zginanie i prostowanie nadgarstka i palców oraz prostych ruchach całą ręką. Poprzez ruch pobudzamy konkretny mięsień. Po tygodniu zdejmowany jest opatrunek i zakładana szyna. Po 2-3 tygodniach zdejmowane są szwy i włącza się masaż blizny oraz techniki wzmacniania mięśni nadgarstka . Początkowo stosujemy ćwiczenia bierne, stopniowo przechodząc do czynnych i oporowych oraz izometrycznych. W rezultacie obrzęk oraz ból w spoczynku powinien ustąpić, pacjent powinien osiągnąć pełnię zakresu ruchu w stawach ręki oraz móc wykonywać podstawowe czynności. Ostateczny wynik leczenia operacyjnego jest w dużej mierze zależny od właściwie prowadzonej rehabilitacji pooperacyjnej i powinien pozwolić powrócić pacjentowi do pracy zawodowej.
Profilaktyka
Osoby narażone na powstanie zespołu cieśni nadgarstka powinny dbać o prawidłowe ułożenie dłoni w czasie pracy, zaopatrzenie się w odpiedniej wysokości podkładkę pod nadgarstek na myszkę lub klawiaturę, rozluźnienie mięśni nadgarstka przed i w czasie pracy odpowiednimi ćwiczeniami.
01.11.2021
Bóle fantomowe u pacjentów po amputacji kończyn
Amputacja jest zawsze doświadczeniem ogromnie traumatycznym i niesie za sobą ogromne zmiany w życiu codziennym i funkcjonowaniu danej osoby, zmienia się postrzeganie własnego ciała, następuje napływ wielu negatywnych emocji. Praca terapeutyczna powinna obejmować wszystkie aspekty, by była efektywna. Należy zminimalizować zmiany wynikające z amputacji i umożliwić normalne funkcjonowanie.
Podstawowym problemem osób po amputacji jest ból. Jest to bardzo subiektywne odczucie, toteż do każdej osoby należy podejść indywidualnie. Rozbieżności wynikają również z różnic w rodzaju amputacji, czasie, który minął od amputacji oraz występowania wcześniej choroby amputowanej kończyny. Wyróżniamy trzy główne rodzaje bólów u amputantów:
-ból fantomowy, czyli doznania bólowe z miejsca amputowanej części ciała
-doznania fantomowe, czyli niebolesne odczucie występowania amputowanej kończyny
-ból kikuta, czyli ból w pozostałym fragmencie amputowanej części ciała
Ból kikuta występuje u wszystkich pacjentów po amputacji i ustępuje do kilkunastu dniach od operacji, aż do zagojenia rany. Mogą za to pojawić się bóle spowodowane innymi czynnikami, tj:
-nerwiakami na zakończeniach przeciętych nerwów w kikucie. Ból pojawia się przy dotyku lub bez bodźca zewnętrznego
-uszkodzeniami związanymi ze złym dopasowaniem lub umocowaniem, niewłaściwym użytkowaniem lub brakiem higieny protezy
-nieprawidłowym funkcjonowaniem stawów lub mięśni- ból może być odczuwany w innym miejscu niż jego pierwotna przyczyna.
Doznania fantomowe są naturalną konsekwencją amputacji. Odczuwają je również osoby z wrodzonym brakiem kończyn i nie są one przykrym doświadczeniem. Są one niebolesne i może to być uczucie zimna lub gorąca, dotyku, łaskotanie, swędzenie, zmęczenie, poczucie ruchów lub objętości kończyny fantomowej. Doznania te mogą pojawić się zaraz po operacji lub wiele miesięcy/ lat później.
Bóle fantomowe spowodowane są najczęściej uszkodzeniem lub dysfunkcją nerwów. Charakteryzuje się szerokim wachlarzem subiektywnych odczuć. Występują różne objawy utrzymujące się w różnym czasie i z różnym, najczęściej zmiennym, natężeniem. Najczęściej ból nasila się wieczorami i nocą. Może to być odczucie pieczenia, przypalania, przeszywania, miażdżenia, zgniatania lub rażenia prądem. Rozróżniamy kilka teorii ich powstawania:
-błędna interpretacja impulsów z kikuta przez ośrodkowy układ nerwowy.
-uszkodzenie włókien nerwowych, które przekazują informację o bodźcu do rdzenia kręgowego, powoduje zaburzenie ich pracy, nadpobudliwość neuronów lub ich śmierć oraz uszkodzenie innych komórek nerwowych. Konsekwencją jest przekazywanie informacji niezależnych od bodźca i pojawienie się bólu spontanicznego.
-poszczególne fragmenty kory mózgowej odpowiadają za konkretne części ciała człowieka. Im bardziej są one unerwione, tym większy obszar reprezentacji korowej. Fragment kory odpowiedzialny za amputowaną kończynę, przestaje pełnić swoją funkcję i jest przejmowany przez inną część ciała, której reprezentacja korowa jest najbliżej. I tak w przypadku np. ręki, jest to twarz, toteż gdy taka osoba dotknie twarzy, może odczuwać dotyk na nieistniejącej kończynie. Reorganizacja funkcji i duże zmiany w korze mózgowej mogą powodować bóle fantomowe.
-zmniejszony przepływ krwi w kikucie spowodowana zmianą grubości skóry, obrzękiem lub zmianą temperatury, może powodować bóle fantomowe takie jak pulsowanie, skurcze czy palenie.
W terapii bólu fantomowego bardzo często wykorzystywane są lustra, tzw. „mirror box”. Przyrządy te są różnej budowy w zależności, czy służą osobom po amputacji kończyny górnej czy dolnej. Najczęściej jest to pudełko z lustrem w środku dzielącym je na dwie połowy. Część, do której wkładany jest kikut, zakrywa się wieczkiem. Pacjent wykonując ruch zdrową kończyną, widzi jej lustrzane odbicie i ma złudzenie symetrycznego ruchu obu kończyn. Informacja wzrokowa trafia do ośrodkowego układu nerwowego. Oszukany w ten sposób mózg odbiera ją jako obecność obu kończyn i pozwala np. na zmianę bolesnej pozycji amputowanej kończyny ( jeśli kończyna została amputowana w wyniku wypadku, np. złamania, jej końcowa i nienaturalna pozycja może pozostać zakodowana również po amputacji). Codzienne ok. 30-minutowe sesje, potrafią przynieść długoterminową poprawę aż do całkowitego zniesienia bólu fantomowego. Również użycie pudełka przed amputacją u pacjentów, którzy stracili czucie w kończynach i mimo prób ich uratowania, konieczna jest amputacja, może znacząco wpłynąć na redukcję częstotliwości występowania bólów fantomowych po zabiegu.
Wciąż trwają prace nad przyczynami i metodami leczenia bólu fantomowego. Należy jednak pamiętać, że żadna terapia nie przyniesie rezultatów bez akceptacji wyglądu i funkcjonowania własnego ciała przez pacjenta.
29.10.2021
Muzykoterapia w chorobie Parkinsona
Choroba Parkinsona jest chorobą neurodegeneracyjną, która rozwijając się upośledza coraz mocniej. Jednak w porę zastosowana fizjoterapia prewencyjna może wydłużyć okres, gdy chory jest niemal w pełni sprawny.
Proponowana przez fizjoterapeutę aktywność powinna być dopasowana do preferencji pacjenta, a co za tym idzie dawać mu przyjemność i relaks. Naukowcy sugerują wybór pomiędzy trzema sprawdzonymi rodzajami aktywności ruchowej: nordic walking, tai-chi i taniec. Wszystkie one działają pozytywnie zarówno na koordynację ruchów, jak i zachowanie ogólnej sprawności mięśni i stawów. Zwiększają przepływ krwi przez mózg, co uwalnia neuroprzekaźniki, które podtrzymują żywotność komórek nerwowych i tym samym spowalniają przebieg choroby. Wśród licznych rodzajów tańca najlepsze efekty w kwestii usprawnienia pacjentów z chorobą Parkinsona, daje tango, być może dlatego, że klasyczne tango charakteryzuje się improwizacją i bliskością partnerów.
Tango, zrodzone w Argentynie, opiera się na choreografii wymagającej od tancerzy skupienia, uwagi i zaangażowania licznych partii mózgu. Taniec ten poprawia koordynację ruchową, sylwetkę i sposób chodzenia, pomaga utrzymywać równowagę i uczy chodzenia do tyłu. W tangu niezwykle ważne jest poruszanie się w rytm muzyki, wykonywanie skrętów tułowia i ruchów przeciwstawnych. Tanga nie można nauczyć się na pamięć, potrzebna jest angażująca emocjonalnie pomysłowość i pozytywne skupienie na partnerze. Terapia tangiem zmusza do ćwiczenia orientacji przestrzennej, poprawia równowagę i sposób chodzenia. Tango jest również stosowane, jako rozwiązanie terapeutyczne w leczeniu depresji i zmniejszania poziomu stresu.
Terapia tańcem wykorzystywana w leczeniu choroby Parkinsona uczy konkretnych strategii ruchu oraz ułatwia zapoczątkowanie chodu. Taniec zawiera wiele praktycznych i funkcjonalnych ruchów z którymi pacjenci z Parkinsonem mają trudności, jak chodzenie do tyłu czy obracanie. W tangu zdarzają się chwile zatrzymania co w sposób niezwykle przydatny stymuluje pacjenta z parkinsonizmem do rozpoczęcia ruchu. Ważna w tańcu jest jego wielozadaniowość. Nie wystarczy tylko poprawne stawianie kroków, należy poruszać się w rytm muzyki, współpracując z partnerem w sposób nie kolidujący z innymi uczestnikami parkietu. Terapia tańcem przyczynia się do wzrostu elastyczności i wytrzymałości mięśni oraz poprawy funkcji układu krążenia. Oprócz tego taniec jest przyjemną formą spędzania czasu i umożliwia aktywne uczestnictwo w życiu społecznym. Aktywność fizyczna może korzystnie wpływać na apetyt oraz zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego.
Do terapii tańcem mogą być kierowani pacjenci na etapie I-III stopniu choroby wg skali Hoehn i Yahr. Najlepsze wyniki obserwuje się u osób realizujących 10 tygodniowy kurs tanga argentyńskiego z zajęciami odbywającymi się 2 razy w tygodniu po 60 min.
Muzykoterapia jest formą usprawniania, która u osób z chorobą Parkinsona znacznie poprawia parametry ruchowe. Może to być spowodowane działaniem wskazówek nadawanych wraz z rytmem muzyki, mogących ustabilizować proces tworzenia wewnętrznego rytmu chodu. Może się ona również przełożyć na zwiększenie długości kroku pacjenta.
07.10.2021 r.
Wybrane metody fizjoterapii w leczeniu dzieci z niskostopniową skoliozą idiopatyczną.
Skolioza idiopatyczna jest problemem często spotykanym u dzieci i młodzieży. Występuje zazwyczaj w trzech grupach wiekowych: u dzieci pomiędzy 6-24 miesiącem życia, 5-8 rokiem oraz 11-14 rokiem życia. Można zaobserwować trzy etapy rozwoju choroby. Początkowo deformacji ulega sam kręgosłup, później zachodzą zamiany w obrębie innych narządów np. zniekształcenia klatki piersiowej mogą prowadzić do przesunięcia płuc a nawet zmniejszenia ich pojemności życiowej.
Zapewnienie prawidłowej postawy ciała i utrzymanie jej, u zdrowego człowieka odbywa się minimalnym nakładem energetycznym. W przypadku skoliozy należy możliwie wcześnie rozpocząć ćwiczenia, które przywrócą ten optymalny nawyk utrzymania dobrej postawy.
Prawidłowa sylwetka jest zależna od właściwego ustawienia miednicy. Każde jej nieprawidłowe ustawienie wyzwala procesy kompensacyjne w układzie ruchu. Zaburzenia w położeniu miednicy trwające dłuższy czas mogą być przyczyną nieprawidłowości w kompleksie biodrowo-lędźwiowym, które mogą w efekcie doprowadzić do skoliozy. Nieprawidłowe ustawienie miednicy może być spowodowane wieloma czynnikami takimi jak ograniczenie ruchomości w stawach krzyżowo-biodrowych, a także zablokowanie występujące pomiędzy poszczególnymi segmentami kręgosłupa.
Niezwykle istotnym czynnikiem warunkującym prawidłową postawę ciała jest ruchomość kręgosłupa. Sam kręgosłup pełni trzy zasadnicze funkcje. Przede wszystkim zapewnia ochronę rdzenia kręgowego a ponad to pełni funkcję podporową i amortyzacyjną. Dzięki sprężystości kręgosłupa wstrząsy powstające podczas ruchu nie przenoszą się bezpośrednio na czaszkę i mózgowie. Skrzywienie kręgosłupa zaburza statykę i równowagę ciała, tułów przesuwa się do boku i rotuje. Może dojść do utrwalonego przesunięcia organów wewnętrznych zmniejszając ich możliwości funkcjonowania. Może na przykład dojść do zmniejszenia objętości płuc.
Organizm próbuje zrównoważyć przesunięty środek ciężkości ciała, dlatego nad wygięciem pierwotnym tworzy się tzw. wygięcie wtórne.
W utrzymaniu właściwego ustawienia poszczególnych segmentów kostnych uczestniczą dużą rolę odgrywają mięśnie posturalne a także mięśnie np. pośladkowe, czworogłowe uda, brzucha.
Prawidłowa postawa ciała zapewnia dobre warunki funkcjonowania organów wewnętrznych. Najważniejszym kryterium w ocenie postawy jest symetria względem osi długiej ciała. Oceniając symetryczne punkty ciała, znajdujące się po lewej i prawej stronie zwraca się uwagę, aby znajdowały się na tej samej wysokości i w jednakowej odległości od osi ciała.
Fizjoterapia, jako jedna z metod leczenia zachowawczego dysponuje szerokim zakresem zabiegów indywidualnie dobieranych do pacjentów. Jednym ze sposobów leczenia zachowawczego skolioz idiopatycznych są ćwiczenia korekcyjne. Ich dobór powinien być indywidualny dla każdego pacjenta. Terapia powinna obejmować ćwiczenia kształtujące nawyk prawidłowej postawy. Ważne jest, aby rozciągać mięśnie po stronie wklęsłej skrzywienia, a wzmacniać po stronie wypukłej. Można stosować również ćwiczenia oddechowe mające na celu rozciągnięcie przykurczonych mięśni oraz zwiększenia ruchomości żeber. Dodatkową terapią w leczeniu zachowawczym skolioz jest masaż. Działa rozluźniająco, poprawia ukrwienie, stymuluje neuroreceptory, zmniejsza napięcie mięśniowe i łagodzi ból. Innym często stosowanym zabiegiem jest Kinesiology Taping, który polega na przyklejeniu do skóry specjalnego elastycznego plastra. Poprawia on mikrokrążenie, likwiduje obrzęki limfatyczne, normalizuje napięcie mięśniowe i zmniejsza ból.
Boczne skrzywienie kręgosłupa jest przyczyną niekorzystnych zmian sylwetki, wpływa także na kontrolę postawy ciała. Chorzy mają problemy z równowagą i samooceną, często odczuwają dolegliwości bólowe. Leczenie zachowawcze ma na celu usunięcie lub zmniejszenie istniejącej deformacji oraz utrwalenie uzyskanej korekcji.
26.09.2021 r.
Rehabilitacja nieprzytomnego pacjenta po przebytym udarze
Każdy pacjent ma prawo do rehabilitacji i niezależnie od stanu, w jakim się znalazł w wyniku choroby powinien być traktowany z całą starannością tak, aby miał możliwość powrócić do możliwie pełnej sprawności.
Ośrodkowy układ nerwowy charakteryzuje się możliwościami kompensacyjnymi. Po udarach w mózgu można zaobserwować powstawanie nowych połączeń funkcjonalnych, zastępujących te, które zostały utracone w wyniku choroby, a także pobudzenie nieuszkodzonych neuronów pełniących podobną funkcję. Taka zdolność kompensacji jest jednak w pewien sposób ograniczona i uzależniona od funkcji, jaka została utracona w wyniku udaru. Można powiedzieć, że im bardziej wyspecjalizowana funkcja została uszkodzona, tym trudniejsza będzie ta kompensacja przebiegająca we wzorcu ruchowym sprzed incydentu mózgowo-naczyniowego.
Pierwsza faza rehabilitacji nieprzytomnego pacjenta po udarze powinna rozpoczynać się już w chwili, gdy trafia on na oddział szpitalny. Początkowo rehabilitacja opiera się w dużej mierze na opiece pielęgniarskiej. Polega na zadbaniu o higienę pacjenta, na unikaniu w miarę możliwości zakładania wkłuć do niewładnej kończyny, zapewnieniu drożności dróg oddechowych i prawidłowym odżywianiu. Na tym etapie rehabilitacji nieprzytomnemu pacjentowi, należy zapewnić płaskie i równe łóżko z możliwością regulacji wysokości, z regulowanym zagłówkiem i przeciwodleżynowym materacem oraz wałki i kliny niezbędne do utrzymania prawidłowej pozycji ciała.
Oprócz monitorowania parametrów życiowych pacjenta jak: tętno, ciśnienie tętnicze krwi, saturacja, liczba oddechów, EKG i temperatury, należy w miarę szybko przeprowadzić ocenę stanu klinicznego i funkcjonalnego pacjenta. Służy do tego skala Glasgow, która wskazuje, jak ciężko uszkodzony jest mózg, a jej ocenie podlega: otwieranie oczu, reakcja słowna i ruchowa. Pacjent może uzyskać minimalnie 3 a maksymalnie 15 punktów. Ocenę stanu nieprzytomności należy powtarzać w miarę zmian stanu pacjenta w celu porównania parametrów.
Zespół rehabilitacyjny swoją pracę rozpoczyna od odpowiedniego układania pacjenta, wspierając się przy tym pomocą personelu pielęgniarskiego. Zbyt długotrwałe pozostawanie w pozycji leżącej powoduje zmiany w układzie krwionośnym, oddechowym, kostnym i mięśniowym, a także zwolnienie procesów życiowych narządów wewnętrznych oraz zmniejszenie zdolności organizmu do wysiłku fizycznego. Zmiany te są skutkiem hipokinezji i hipograwii. Nawet organizm w pełni zdrowego człowieka jest na te zmiany podatny, pomimo braku jakiegokolwiek schorzenia. Dlatego tak ważne jest zapewnienie pacjentowi odpowiednich pozycji ułożeniowych, zwłaszcza w ostrej fazie choroby, gdyż zapobiega zwiększaniu stopnia niepełnosprawności. Zmiana ustawienia stawów pacjenta i poszczególnych części ciała względem siebie pozwala dostarczać różnorodnych bodźców, niezbędnych w późniejszym okresie przy odzyskiwaniu utraconych w wyniku choroby funkcji. Leżenie bez zmiany pozycji wpływa bardzo niekorzystnie na organizm pacjenta, prowadząc do powstawania przykurczów mięśni, usztywnień w stawach, ograniczeń zakresu ruchów, odleżyn i zwiększa ryzyko zapalenia płuc. Zmiany w ułożeniu nieprzytomnego chorego, należy przeprowadzać co 2-3 godziny. Przeważnie zaczynając od układania w leżeniu na boku dotkniętym niedowładem a następnie układając na boku zajętym pośrednio. Pomieszczenie, w którym znajduje się chory powinno być ciepłe, aby nie doprowadzić do spowalniania krążenia, zmniejszania elastyczności mięśni i patologicznego wzmagania ich napięcia.
Dla każdego pacjenta już w pierwszych dniach udaru powinien zostać opracowany indywidualny plan rehabilitacji, który następnie będzie realizowany zależnie od deficytu neurologicznego, stanu klinicznego i możliwości pacjenta.
